300 Yıl Önceki Düğmeli Evler Tarihe Karışıyor!

Bundan 200 yıl önce düğmeli evler olarak bilinen yapıların yıkılacağı haberi yayıldığı anda büyük ses getirdi. Antalya’da dünyanın en iyi turizm köyü olarak seçilen Ormana içinde bulunan bu özel evlerin yıkılarak yeniden inşa edilmeyeceği bilgisi paylaşıldığında farklı kesimler tarafından da büyük tepkiler çekti. Ormana’da bulunan yaklaşık 200 yıllık geçmişi bulunan özel yapım düğmeli evlerin neden yıkılacağı konusunda yapılan araştırmalar farklı detayları açığa çıkardı. Söylenenlere göre bundan tam 6 yıl önce bir revizyon planı oluşturuldu. Bu plan içerisinde 200 yıllık tarihi geçmişe sahip olan düğmeli evlerin yer almadığı ortaya çıktı. Bu planda yer almadıklarından kaynaklı olarak evlerin yıkılacağı bilgisine yer verildi. Şimdi tarihin o dönemine ışık tutan metinlere tek tek göz atalım. Torosların zirve noktasında bulunan bir yörük köyü olarak tarif ediliyor.

Bugün dünyanın en iyi turizm köyü olan bu yörük köyü Antalya’da bulunan Ormana bölgesi Manavgat çayının beslediği derelerin arasında kurulmuştur. Bu özel bölgede tarihi düğmeli evler bulunuyor. Peki bu bölge dünyanın en iyi turizm köyü olarak ne zaman ve nasıl seçildi? Geçtiğimiz yıl bir oylama yapıldı. 57 yıllık bir üzüm festivali tarihine sahip olan Ormana dünya turizm örgütü tarafından dünyanın en iyi turizm köyü seçildi. Her ne kadar dünyanın gözü üstünde olan bir bölge olsa da imar planı sorunu yaşanması da dikkat çekiciydi. Konu ile ilgili Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’dan bir açıklama yapılması bekleniyordu ve isteklenen o açıklama geldi. Her ne kadar dünyanın gözünün üstünde olan bir bölge olsa dahi imar planında yer almadığı ifade ediliyor.

Turistik restoranlar, butik oteller ve işletmelerin yoğunlukla yer aldığı bu bölgede çok sayıda düğmeli ev bulunuyor. Fakat koruma amaçlı imar planı içerisinde bu evler yer almıyor. Plana göz attığımızda ise pek çok karakolun ibadethanenin listede yer aldığı görülüyor. Fakat düğmeli evler yer almıyor. Sonuç olarak Antalya’nın Ormana bölgesinde bulunan bu düğmeli evlerin yıkım kararı alınması sebebiyle tamamen ortadan kalkacağı biliniyor. 100 yıllık tarihi geçmişe sahip olan bu evlerin yıkımına bakanlık göz yumacak mı? Sessizlik devam ederken hatalı olarak görülen bu imar planında aslında farklı tehlikeler de yer alıyor. Çünkü koruma amaçlı imar planı içerisinde bölgedeki evlerin de tarihi dokuyu bugüne taşıdığı için koruma altına alınması gerekiyor. Fakat plana baktığımızda neredeyse %90’a yakın tarihi evlerin yıkılacağı söyleniyor.

Konuyla ilgili belediyeden bir açıklama yapılması beklenirken halktan da tepki gecikmiyor. Biraz da düğmeli evlerin tarihine göz atalım. Geleneksel Osmanlı mimarisini en net şekilde anlamayı sağlayacak olan bu düğmeli evler görüntüsü ile geçmişe ışık tutuyor. Sedir katran ağacından kesilen ahşabın birbirine geçmesiyle oluşturulan bir iskelet üzerine inşa edilmiş yapıdır. Düğmeli evlerin mimarisi harç ve çimento gibi malzemelerle tutturulmuş ve içlerine taş yığılmıştır. İskeletin dış kısmında kalan yerler düğme gibi gözüktüğü için aslında bu ismi alır. Gelenekselleşmiş Akseki evi iki katlı ve taş duvarlardan oluşmaktadır. Taş duvarlar daha net şekilde öne çıkarken aslında evin taşıyıcı iskeleti tamamen ahşaptır. Evde bulunan taş duvarda dikine atılmış kısa parçalar düğme görüntüsü verdiği için aslında yöre halkı tarafından bu isimle anılmaya başlanmıştır.

Düğmeli evlerin özellikleri

Düğme gibi gözüken bu kısımlarda Andız ağacı kullanılmıştır. Günümüzde bunca meşhur hale gelen düğmeli evlerin özelliği neydi? Mimariyi derinden yaklaştığımızda kullanılan malzemelerin aslında yüzyılı aşkın süredir kendini koruyabilecek bir dirence sahip olduğu fark ediliyor. Konuyu daha da derinleştirip resmi kayıtlara yöneldiğimizde daha ilginç bulgular ortaya çıkıyor. Ortalama 800 yıllık bir köy olarak bilinen Alaçeşme’de Osmanlı’nın sivil mimarisini net şekilde anlamayı sağlayacak bu özel yapıları görmekteyiz. Bugüne kadar yıkılmadan sağlam şekilde günümüze ulaşmış olan bu özel yapıların korunmadığı da biliniyor.

Düğmeli evlerin pek çoğu günümüzde artık yıkılma tehlikesi ile karşı karşıya kalmış durumda. Konu her ne kadar doğa ve tarih severleri huzursuz etse de belediyeden konuyla ilgili geri adım attıran bir mesaj paylaşılmadığını da söylemek gerekiyor. Düğmeli evlerin kaderi ne olacak ? Tamamına yakını yıkılacak mı? Konu ile ilgili ayrıntıların önümüzdeki günlerde daha da netleşmesi bekleniyor.