Türk Mitolojisi – Oluşumu, Yaratılış ve Tanrılar
Dünya üzerinde insanlar tarafından yapılması mümkün olmayan olaylara insan yakıştırması yapıldığı durumlara ve olgulara mitoloji denmektedir. Dünya üzerindeki tüm toplumlarda olduğu gibi Türk tarihinde de mitoloji olgular destanlardan esinlenmektedir. Bu destanların diğer toplumlardan ayrılan yönü genellikle bu destanlarda geçen kişilerin ve olayların gerçeklerle bir noktada kesişmesidir.
Dünya üzerinde en çok bilinen mitolojilerden biri Yunan mitolojisidir. Türk mitolojisi Yunan mitolojisinde olduğu gibi tek bir mitos etrafında toparlanan olaylardan oluşmamaktadır. Genellikle Türk tarihi için önem arz eden farklı olaylardan yola çıkmaktadır. Durum böyle olunca gerçek olayların yer yer efsaneleştirilmesine sıklıkla rastlanmaktadır.
Yaratılış
Türk mitolojisinde en yaygın bilinen yaratılış efsanesi Altay Yaratılış efsanesidir. Bu efsaneden de yola çıkarak Türk toplumlarında İran etkisi olduğu yorumu yapılabilir. Bu yaratılış efsanesinin farklı anlatım şekilleri mevcut. Bu yorumlar ve anlatımlar değerlendirildiğinde ortaya belirli bir noktada kesişimler çıkıyor.
Efsaneye göre henüz dünya bir toz bulutu halindeyken Ülgen ve Erlik adında iki tanrı mevcuttu. Bunlardan Ülgen iyiliğin sembolü Erlik ise kötülüğün sembolü olarak görülmektedir. Mitolojinin farklı anlatım ve yorumlarında bu tanrılar için de farklı inanışlar bulunmaktadır.
Türk Mitolojisinde Önemli Bazı Tanrılar
Türk mitolojisinde yer alan ve uzun yıllar boyunca halk tarafından inanılmış tanrılardan biri Suyla. Bu tanrının su, ay ve güneşin parçalarından meydana geldiğine inanılmaktadır. Yine yaygın inanışa göre insanları korumakla görevlidir ve iyiliğin sembolü Ülgen’e hizmet etmektedir.
Özellikle Göktürkler döneminden kalan yazıtlarda sıklıkla bahsedilen Tanrıça Umay kadınları, çocukları ve doğayı koruma görevine bürünmüştür. Özellikle Anadolu’da yüz yıllardır süren lohusa kadınların bebeklerinin kaçırılması durumunda Tanrıça Umay’ın bebekleri koruduğuna inanılırdı.
Tanrıça Umay ile benzerlik gösteren bir diğer tanrı ise Ayızıt. Yakut Türklerinde yaygın bir inanışa sahip olan bu tanrının çocukları ve kadınları koruduğuna inanılırdı. Özellikle yeni doğan bebekler için gök yüzündeki süt denizinden süt getirdiği ve bebeklerin ağzına döktüğüne inanılırdı. Buna ek olarak kadınlara doğum sırasında yardımcı olmak için başlarında durduğuna da inanılırdı. Aynı zamanda doğum öncesinde ve sonrasında kadının süt bereketinin de Ayızıt tarafından verildiği düşünülürdü. Bu noktada kutsallığı temsil etmesi için kuğu kuşuyla temsil edilmektedir.
Türk mitolojisine baktığımızda genel olarak destanlara konu olan belli başlı bazı simgelerin mitoloji ögeleri olarak kullanıldığını görürüz.Bozkurt,Ay ve Yıldız , Su ,Işık , Ateş ve Ağaç Türk mitolojisinde yer alan ögelerdir.
