Başlıklar1 Çin’de Uygur Kolonisinin Kapatılması1.1 Uygur Kolonisinin1.2 Chang Kuang-sheng, Çin’de...
İslam devletleri başta olmak üzere Türk topluluklarında hem siyasi yaşantıyı hem de toplumsal hayatı yakından ilgilendiren Matem Ayı zamanla bir gelenek haline gelmiştir. Bazı Türk topluluklarında yaz dönemi olarak da ilan edilen Matem Ayı özellikle Osmanlı Devleti ve Selçuklu Devleti döneminin bir parçası haline gelmiştir.
Türk-İslam devletlerine rotayı çevirdiğimizde Muharrem ayı ile Matem ayının bir ilişkisi olduğu da fark ediliyor. Ancak şunu rahatlıkla söylemek mümkün sadece dini bir yönü değil siyasi ve kültürel açıdan da hayatın tam içinde olan bir yere sahip olduğunu söylemek yanlış olmaz.
Matem Ayı geleneği Türkiye başta olmak üzere Orta Asya ve İran’da bulunan Türk topluluklarının kendi yaşamlarının bir parçası olarak günümüzde hala sürdürülmeye devam etmektedir. Özellikle Muharrem ayı ile birlikte öne çıkarılan Matem geleneği yas ayı olarak kabul görüyor. Alevi-Bektaşi tarikatlarında mersiye okuma, aşure paylaşma, oruç tutma gibi ritüellerin hepsi aslında Matem ayının bir geleneği olarak tezahür ediyor.
Osmanlı Devleti dönemi başta olmak üzere Selçuklu döneminde ve pek çok Türk İslam devletlerinde öne çıkan bu gelenek hem siyasi hem de kültürel bir hayatın yansıması olarak görülmüştür. Tarihte önemli bir yere sahip olan Kerbela olayı dini vasfı ile padişahların vefat etmesi ise siyasi vasfı ile Matem geleneğinin sürdürülmesini sağlanmıştır.
Osmanlı Devleti Dönemi ve Matem Ayı Yasakları
Matem Ayı Osmanlı Devleti’nde ve pek çok Türk toplumunda ritüellerle sürdürülmektedir. Özellikle bu ay boyunca toplu alanlarda müzik çalmak ve eğlenceler düzenlenmek yasaklanmıştı. Genellikle bu dönemde insanların Matem kıyafeti olarak siyah renge büründüğü de görülmüştür. Muharrem ayının gelmesi ile birlikte öne çıkan bu özel ay aşure yapılması ve insanlara dağıtılması geleneğiyle sürdürülmektedir.
Alevi Bektaşi cemaatlerinde ise genellikle Matem çadırları kurularak gelenek yerine getirilir. Ayrıca halkın önde gelen isimleri ve büyükleri dini ve geleneksel hikayeler anlatarak bu sürecin tarihine dair vurguda bulunmaktadır. Sarayda görev alan Şeyhler ve bazı dervişler Matem ayı döneminde halkı daha çok bilinçlendirmek adına organizasyonlar düzenlenmiştir.
Yas tutma kavramı aslında Osmanlı Devleti döneminin bir parçası olarak öne çıkar. Padişahlar vefat ettiğinde sarayda uzun bir süre yas tutulurdu. Padişah ya da şehzadeler vefat ettiğinde ise sarayda düzenli olarak yapılan eğlenceler bir süreliğine kaldırılır ve devletin ileri gelenleri siyaha bürünürdü. Daha çok Selçuklu Devleti dönemine doğru ilerlediğimizde ahilik teşkilatının temelinde Muharrem ayı geleneğinin yaşatılmasının bir özel yeri bulunuyordu.
İslamiyette Matem Ayı Geleneği
O dönemde ahiler bu aya özel olarak törenler düzenleyip Hz Hüseyin’in şehit edilişini anmıştır. Türkçe karşılığı yas ve hüzün anlamına gelen Matem İslam dünyasında Muharrem ayı ya da Kerbela olayı olarak bilinir. Hz. Hüseyin’in Kerbela’da şehit edilmesi bugünlerde anılırdı. Bu konuyla ilgili şu sonuca rahatlıkla varılabilir.
İslam dünyasında bazı topluluklar belirli dönemlerde yas ve anma törenleri düzenlemiştir ve bunu geleneğin bir parçası olarak kabul etmiştir. Osmanlı Devleti döneminde ve özellikle Selçuklu zamanında Türk-İslam devletlerinin yaşam standartlarına uygun bir gelenek haline gelmiş olan Muharrem ayı ile de ilişkilendirilir. Hem siyasi hem de kültürel açıdan bu farklı kavramları karşılayacak bir geleneği olarak günümüzde de halen sürdürülmektedir.
