Başlıklar
SÜMERLER KİMDİR?
Yazıyı bularak tarihi dönemlerin ve tarih biliminin başlamasını sağlayan Sümerler M.Ö. 4000 ile 2000 yılları arasında Mezopotamya’nın güney bölgesinde hakimiyet kurmuşlardır. Bu bölgeye Asya kıtasından geldikleri kabul edilen Sümerler günümüzde Dicle ve Fırat arasında kalan bölgeye yerleşmişlerdir.
Toplumsal gelişmişlik, hukuk, kültür, dini ve sosyal açıdan döneminin en gelişmiş medeniyetlerinden birini oluşturan Sümerler özellikle yazıyı icat ederek günümüze kadar gelen medeniyetlerin temellerini atmışlardır. Bu sebeple insanlık tarihi açısından Sümerlerin önemli bir yeri bulunmaktadır. Ayrıca Sümer medeniyetinin bu gelişmişliği Mezopotamya topraklarının tarih boyunca birçok devlet tarafından işgal edilmesinin de sebebi olmuştur.
Yazının Bulunması
Döneminin en ileri medeniyetini oluşturan Sümerler toplum içerisinde iletişim konusunda önemli bir adım olarak yazıyı icat etmişlerdir. İletişimin yanında hem devlet için hem de toplumun gelişmesi için önemli olan bilgilerin kaybolmaması için önlem olarak yazıyı geliştirmişlerdir. Yazının bulunmasıyla Sümer şehir devletleri arasında iletişim oldukça rahat bir şekilde sağlanmış ve toplumsal birlikteliğin temeli oluşmuştur. Devlet yönetimi açısından özellikle bürokratik kayıtların kaybolmaması için yanın icat edilmesi bilim açısından da önemli artıları olmuştur.
İlk Sümer yazısı çeşitli resimlerden oluşmaktadır. Bazı figürlerin ve eşyaların resimlerine anlamlar yükleyerek kullanmaya başlayan Sümerler zaman içerisinde bu şekilleri daha sade ve düz bir hale getirerek bugünkü alfabenin de temelini atmışlardır. Bu şekilde daha kolay bir şekilde yazının kullanılmasının önü açılmıştır.
Yazının Toplumlar Üzerindeki Etkisi
Yazının icat edilmesi ve zamanla alfabe şekline dönüşerek daha kolay kullanılmasının önünün açılması daha sonra gelen toplumların bilimsel olarak gelişmesini de sağlamıştır. Özellikle Mezopotamya bölgesinde Sümer medeniyetinin mirası üzerinde hakimiyet kuran farklı medeniyetler yazının farklı şekillerde kullanılmasının önünü açmışlar ve bu sayede birçok medeniyet kendilerine en uygun olan alfabeyi rahatlıkla meydana getirmiştir. Tarihi süreç içerisinde Mısır medeniyetinde ortaya çıkan Hiyeroglif yazısının oluşması da bu etkileşimin bir sonucudur.
Yazının icat edilmesiyle yazıyı ifade edilen şekiller önce taşlara ve duvarlara çizilirken daha sonraki dönemlerde daha kolay yazma imkânı veren kil tabletler üzerine, papirüslere, parşömenlere yazılmaya başlanmıştır. Yazının bilinin kağıtla buluşması ise daha sonraki dönemlerde olmuştur.
Sümerlerde Bilimsel Gelişmeler
Yaşadıkları dönemde bilim alanında en ileri medeniyetlerden biri olan Sümerler, dil, tıp, astronomi, matematik ve daha birçok bilim dalında önemli faaliyetler yürütmüşlerdir. Yazının insan hayatına girmesiyle o dönemlerden bugüne kadar uzanan önemli kalıcı eserler ulaşmıştır. Yine madenleri işleyebilme kapasitesine sahip olan Sümerler buna bağlı olarak yaşadıkları evleri taş ve kerpiçten yapabilmişlerdir.
Sümerlerin insanlığa yazının icadından sonra en büyük hizmetlerinden biri de tekerleğin icadı olmuştur. Özellikle tarım alanlarının sürülmesinde ve işlenmesinde büyük kolaylık sağlayan tekerlekli aletler bu dönemde görülmektedir. Ayrıca astronomi ve matematik alanında da oldukça ileri olan Sümerler bugün matematikte kullanılan dört işlemi ortaya çıkarmışlar ve ciddi hesaplamalar yaparak bilimsel dayanaklar oluşturmuşlardır.
Sosyal Hayat
Sümer medeniyetinde günlük yaşam diğer medeniyetlere göre oldukça düzenli ve toplumdaki insanların refah seviyesi oldukça yüksekti. Kadının sosyal hayat içerisindeki yeri belirlenmiş ve oldukça saygı gören bir konuma yerleştirilmiştir. Bununla birlikte ilkel topluluklarda olduğu gibi Sümerlerde de halk arasında belirli bir sınıflandırma mevcuttur. En üst sınıfı din adamları ve askerler oluştururken orta tabaka halkı, en alt tabaka ise kölelerden oluşmaktadır. Bu sınıflar arasında uyulması gereken kurallar kanunla güvence altına alınırken bu sayede Kral Urugakina döneminde tarihin ilk yazılı kanunları Sümerlerde ortaya çıkmıştır.
Din
Sümerlerin dini inanışları çok tanrılı bir inanış şekliydi. Ziggurat adı verdikleri tapınaklarında tanrılarına ayinler düzenleyen Sümerler, tanrılarını çeşitli resimlerle tasvir ederek tanrı ve tanrıçalara inanmışlardır. Tanrılarını insan üstü güçlere sahip ve ölümsüz olarak tasvir eden Sümerlerde cennet inanışının olduğu o dönemde bugüne kalan tabletlerin bulunmasıyla ortaya çıkmıştır.
Sümerlerin Yıkılışı
Sümerler oldukça ileri bir medeniyete sahip oldukları için birçok şehir devleti kurmuşlar ve bu devletler kendi aralarında siyasi çekişmelere girmişlerdir. Bu siyasi çekişmeler ve çatışmalar Sümer medeniyetini zayıf düşürmüş tek bir şehrin kralı etrafında toplanmak mümkün olmamıştır. Bunu fırsat bilen Akatlar Sümer medeniyetini istila ederek bu ileri medeniyetin siyasi anlamda ortadan kalkmasına sebep olmuşlardır. Ancak insanlık açısından birçok önemli buluşa imza atan Sümerlerin bu icatları halen günümüzde yaşamaktadır.
Hazırlayan Cem Demirtay
İletişim cemdemirtay@gmail.com
twitter.com/cemdemirtay
