An Lushan isyanı
Tarih boyunca özellikle Çin coğrafyasında birçok isyandan bahsedilebilir. Bunların en önemlileri arasında Kürşat ve 40 çerisinin Çin sarayını bastıkları isyan gösterilmektedir. Ancak bu isyanla birlikte oldukça az bilinen ancak Kürşad isyanından oldukça büyük olan ve yaklaşık on dört sene boyunca devam eden An Lushan isyanı Çin’in bu güne kadar görmüş olduğu en önemli isyanlardandır. Tang hanedanı döneminde başlayan An Lushan isyanı Daizong hanedanının yönetimde olduğu döneme kadar devam etmiştir. Kaynaklar bu isyan sırasında o sırada Çin nüfusunun 1/6’sının hayatını kaybettiğini belirtmektedir.
Çin yönetimindeki Tang hanedanına karşı başlayan An Lushan isyanı General An Lushan’ın hanedana isyan etmesiyle patlak verdi. Kendisine bağlı oldukça kalabalık bir orduyla isyanı ateşini yakan An Lushan Tang hanedanının desteklediği bir komutandı. Ancak siyasi çekişmeler ve menfaatler onu Tang hanedanlığına karşı isyana mecbur etti ve bu isyanda en büyük destekçisi Tang hanedanının en büyük rakibi Yang hanedanı olmuştur. İsyana sebep ise General An Lushan ile Çin İmparatoriçesi arasında çıkan aşk dedikoduları olmuştur. Yapılan savaşlar neticesinde Yang hanedanı ve An Lushan mağlup oldular. İsyan süresince yapılan çarpışmalar ve savaşlar oldukça yıkıcı olmuş Çin toprakları âdeta viraneye dönmüştür.
Her ne kadar isyanı bastırıp savaşı kazanan taraf Tang hanedanı olsa da isyanın yıkıcı etkileri onları da derinden etkilemiş ve hanedanın gücü büyük ölçüde zayıflamıştır. Bu zayıflığı bir nebze telafi etmek isteyen İmparator Abbasi halifesinden dört bin asker getirtmiş ve An Lushan’a karşı elini güçlendirmeye çalışmıştır.
Kaynaklara göre Tang hanedanına isyan eden An Lushan’ın kökeni Soğdlu Türklere dayanmaktadır. Annesinin soylu bir Türk boyundan olduğu ve Çin’in Kuzeydoğusundaki bir eyalette dünyaya geldiği belirtilmektedir. Çin ordusunda keşif subaylığı yaparken yanlış bir hareketi yüzünden idama mahkûm edilse de daha sonra affedilmiştir.
İsyan patlak verdiğinde An Lushan Çin’in önemli kentlerini ordusuyla bir bir ele geçirmeye başladı. Çin’in doğu tarafında son derece etkili olan An Lushan burada kendini imparator ilan ederek resmen Çin’i ikiye ayırmış oldu. İsyanın etkisi gittikçe artmaya başlamış ve Çin o dönemde tamamen kargaşa içinde kalmıştır. Ancak 757 yılında An Lushan oğlu tarafından öldürüldü. Başsız kalan isyancılar hemen kendilerine Siming adlı bir generali komutan seçerek mücadelelerine devam ettiler. Bir süre sonra Shi Siming de oğlu tarafından öldürüldü ve Siming’in oğlu generallerin desteğini alarak kendisini imparator ilan etti. Artık imparatorluk ikiye bölünmüştü. Batı kısmında Tang hanedanlığı doğu kısmında ise isyancılar hüküm sürüyordu.
Tang ve Huige hanedanlıklarının güçlerini birleştirmesi ve isyancıların birçok üst rütbeli kişilerinin Yang hanedanı tarafından verilen vaatlere kanarak saf değiştirmesi isyanın zayıflamasına sebep oldu. Güçlü bir ordu ile isyancılar üzerine yürüyen Tang hanedanı doğu Çin’in başkenti Luoyang’ı geri aldı. Böylece isyan bitme noktasına geldi. Ancak Tang hanedanı da oldukça zayıflamıştı. Devleti toparlamak için bazı teşebbüslerde bulunsa da Tibet İmparatorluğu’na karşı koyamadılar ve yok oldular.
